Ćwiczenia wojskowe i przysięga – czy można odmówić?

Konsekwencje odmowy pełnienia służby

Zgodnie z art. 341 Kodeksu karnego:

§ 1. Żołnierz, który odmawia pełnienia służby wojskowej albo wykonywania obowiązku wynikającego z tej służby, podlega karze aresztu wojskowego albo pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Tej samej karze podlega żołnierz innej służby niż zasadnicza, który uporczywie nie wykonuje obowiązku z niej wynikającego.

§ 3. Ściganie przestępstwa określonego w § 2 następuje na wniosek dowódcy jednostki.

Służba zastępcza

Nie ma zatem możliwości, aby stawić się do wojska i już w wojsku odmówić złożenia przysięgi wojskowej. Można przed powołaniem zamiast służby wojskowej odbyć służbę zastępczą (art. 559 i nast. ustawy o obronie Ojczyzny) albo skorzystać z art. 85 Konstytucji RP, który w § 3 wskazuje:

Obywatel, któremu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalają na odbywanie służby wojskowej, może być obowiązany do służby zastępczej na zasadach określonych w ustawie.

Mowa tu o ustawie o obronie Ojczyzny. Jest w niej opisany cały tryb mający na celu odbycie służby zastępczej zamiast wojskowej. Zachęcam do zapoznania się z treścią Działu XIX, pn. Służba zastępcza. Są to artykuły od 559 do 589.

Jak orzekł NSA w wyroku z 4 kwietnia 2023 r. sygn. akt III OSK 2062/21:

Z całości regulacji zawartej w u.p.o.* wynika, że w ramach powszechnego obowiązku obrony najszerszy zakres obowiązków łączy się z pełnieniem służby wojskowej, co oczywiście wiąże się z odpowiednimi ograniczeniami w korzystaniu z konstytucyjnych wolności i praw przez osoby powołane do tej służby. Chociaż wykonywanie świadczeń na rzecz obrony jest jedną z form powszechnego obowiązku obrony, to jednak znacząco różni się od pełnienia służby wojskowej, co na poziomie konstytucyjnym znalazło wyraz właśnie w art. 85 ust. 3. Zawężenie w Konstytucji ochrony prawnej wyłącznie do przypadku sprzeciwu sumienia związanego z pełnieniem służby wojskowej stanowi ważne wskazanie aksjologiczne dla oceny spraw dotyczących konfliktu sumienia z nakazami obowiązującego prawa.

Zarówno w europejskim, jak też polskim porządku prawnym nie ma rozwiązań, które uzasadniałyby objęcie ochroną prawną innych przypadków sprzeciwu sumienia, niż ten związany z odbywaniem służby wojskowej. Istnieją natomiast ważne racje przemawiające za tym, aby wyjątkowej regulacji zawartej w art. 85 ust. 3 Konstytucji nie przenosić na inne formy powszechnego obowiązku obrony.

* Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. 1967 nr 44 poz. 220 – akt uchylony 23.04.2022

Niestawiennictwo na ćwiczenia – konsekwencje karne

Co do braku stawiennictwa na ćwiczenia, to ustawa o obronie Ojczyzny stanowi:

Art. 681. [Naruszenie obowiązków związanych z kwalifikacją wojskową]

Kto wbrew obowiązkom wynikającym z ustawy:

1) nie stawia się do kwalifikacji wojskowej przed wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta), przed właściwą komisją lekarską lub przed szefem wojskowego centrum rekrutacji w określonym terminie i miejscu albo nie przedstawia dokumentów, których przedstawienie zostało nakazane,

2) nie zgłasza się w celu uregulowania stosunku do obowiązku obrony,

3) nie zgłasza się w określonym terminie i miejscu na wezwanie właściwych organów w sprawach dotyczących obowiązku obrony oraz odmawia poddania się badaniom lekarskim,

4) odmawia udzielenia właściwym organom prowadzącym ewidencję wojskową informacji w zakresie danych jego dotyczących i przetwarzanych w ewidencji wojskowej

– podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny.

Art. 682. [Uchylanie się od ćwiczeń i szkoleń wojskowych]

1. Kto bez usprawiedliwionej przyczyny:

1) będąc żołnierzem pasywnej rezerwy nie zgłasza się w określonym terminie i miejscu na ćwiczenia wojskowe trwające do dwudziestu czterech godzin,

2) będąc przeznaczony do szkolenia lub ćwiczeń wojskowych nie zgłasza się w określonym terminie i miejscu do tej służby,

3) posiadając przydział organizacyjno-mobilizacyjny do jednostki przewidzianej do militaryzacji nie zgłasza się w określonym terminie i miejscu do służby w tej jednostce

– podlega karze aresztu albo grzywny.

2. Tej samej karze podlega, kto:

1) uporczywie uchyla się od wykonywania poleceń służbowych w czasie odbywania szkolenia;

2) w czasie odbywania służby samowolnie opuszcza wyznaczone miejsce przebywania.

Brak meldunku a powołanie do służby

Pyta Pan skąd Wojskowe Centrum Rekrutacji (WCR) wie, że dana osoba ma być powołana na ćwiczenia. Po pierwsze, każdy podlega komisji wojskowej, więc z automatu mają dane o tym, kto jest zdolny do służby wojskowej. Właściwy WCR określa się według miejsca zameldowania. Nie znaczy to jednak, że brak meldunku uchroni przed powołaniem, wszak zawsze mają ten meldunek z okresu właśnie komisji wojskowej. Przy czym usunięcie adresu zameldowania z dowodu osobistego nie jest równoznaczne z uchyleniem obowiązku meldunkowego. Ustawa o ewidencji ludności nadal go nakłada. A więc każdy, kto mieszka w Polsce, zgodnie z prawem musi być gdzieś zameldowany. Nie może być nigdzie niezameldowany. Jeśli pozostał w dokumentach stary meldunek, to WCR pod ten adres wyśle podwójne awizo, co ma skutek doręczenia.

Zatem najpewniejszy sposób, aby uniknąć powołania, to odbycie służby zastępczej. Zdecydowanie zalecam nie czekać na powołanie na ćwiczenia, lecz już teraz uregulować tę kwestię.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553
2. Ustawa z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny - Dz.U. 2022 poz. 655
3. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. - Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483

4. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 kwietnia 2023 r., sygn. akt III OSK 2062/21

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.