Depresja, lęki i wojsko, kiedy stan zdrowia zwalnia z obowiązku służby?
• Data: 2025-07-01 • Autor: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Mam depresję, zaburzenia lękowe oraz osobowość anankastyczną stwierdzoną przez psychiatrę, potwierdzoną dokumentem. Chciałbym zwolnić się ze służby wojskowej na wypadek wybuchu konfliktu zbrojnego. Jakie mam w tym względzie możliwości? Kilka lat temu komisja wojskowa nadała mi kategorię A, ale mój stan zdrowia uległ znaczącemu pogorszeniu.
.jpg)
Jakie są kategorie wojskowe i co oznaczają w praktyce?
Zacznę od tego, że w ramach kwalifikacji można otrzymać kategorie: A – zdolny do czynnej służby wojskowej, B – czasowo niezdolny do czynnej służby wojskowej, D – niezdolny do czynnej służby wojskowej w czasie pokoju, z wyjątkiem niektórych stanowisk, E – trwale i całkowicie niezdolny do czynnej służby wojskowej w czasie pokoju i w czasie wojny.
Jak Pan widzi, tylko kategoria E pozwala być zwolnionym ze służby wojskowej w czasie wojny. Jej uzyskanie nie jest zaś proste. Rozporządzenie MON z dnia 25 marca 2024 r. w sprawie orzekania o zdolności do służby wojskowej i trybu postępowania wojskowych komisji lekarskich w tych sprawach (dalej „rozporządzenie”) wskazuje, jakie schorzenia powodują uzyskanie kategorii E. Dokładniej stanowi o tym załączona do rozporządzenia tabela (str. 11). Nie sposób jej cytować, bo wykaz jednostek chorobowych, w tym związanych z zaburzeniami psychicznymi, jest dość obszerny.
Obecnie ma Pan kategorię A, więc musi Pan zawnioskować na piśmie o powołanie komisji lekarskiej i zmianę kategorii, załączając od razu badania, które potwierdzą niezdolność całkowitą, w tym w czasie wojny. Czyli zadbać o to, by lekarz (lekarze) stwierdzili schorzenia, które zgodnie z rozporządzeniem powodują niezdolność do służby – całkowitą).
Komisja w 90% przypadków bada wnioskodawcę ponownie, czyli nie poprzestaje wyłącznie na dokumentach, jakie załącza wnioskodawca. Czyli ponownie będzie Pan badany. Od jej orzeczenia przysługuje jednak odwołanie do wyższej instancji, a dalej nawet do WSA.
Kto otrzyma przydział mobilizacyjny?
Dodam, że zgodnie z art. 531 ust. 4 ustawy o obronie Ojczyzny: Przydziałów mobilizacyjnych nie nadaje się osobom, które są wyłączone od obowiązku pełnienia służby wojskowej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny, oraz osobom, którym odroczono obowiązek służby wojskowej. By zatem nie być powołanym, musi Pan być wyłączony od obowiązku pełnienia służby wojskowej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny, czyli – jak wskazałam na wstępie – doprowadzić do zmiany kategorii wojskowej.
Względem państwa ma Pan cały czas kategorię wojskową A i organ sam z siebie z urzędu jej Panu nie zmieni. Musiałby Pan zatem zmienić kategorię wojskową z A na E, bo tylko ta oznacza trwałą i całkowitą niezdolność do czynnej służby wojskowej w czasie pokoju i w czasie wojny. Uzyskanie kategorii D (o to łatwiej) oznacza zaś jedynie niezdolność do czynnej służby wojskowej w czasie pokoju, a więc nie chroni od powołania w czasie wojny czy mobilizacji. Czyli tylko osoba z kategorią wojskową E nie będzie podlegała obowiązkowi wojskowemu.
Co zrobić, aby zmienić kategorię wojskową?
Aby zmienić kategorią wojskową trzeba złożyć wniosek do Wojskowego Centrum Rekrutacji o ponowną kwalifikację w celu zmiany kategorii wojskowej i przedłożyć do niego zaświadczenie lekarskie (albo liczne zaświadczenia lekarskie gdy stanów chorobowych jest kilka), z którego wynikać będzie, że Pański stan zdrowia się pogorszył od dnia, gdy uzyskał Pan kategorię A. Zostanie powołana komisja, która Pana zbada ponownie i przeanalizuje czy faktycznie wystąpiła potrzeba zmiany Pana kategorii wojskowej i na jaką.
Przykłady
Paweł, 27 lat – nowe rozpoznanie psychiatryczne po wcześniejszej kwalifikacji wojskowej
Paweł kilka lat temu, tuż po studiach, przeszedł kwalifikację wojskową i dostał kategorię A. Nie miał wtedy żadnych problemów zdrowotnych. Jednak z biegiem czasu pojawiły się u niego silne stany lękowe, depresja i natręctwa myślowe. Zdiagnozowano u niego zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne oraz osobowość anankastyczną. Psychiatra wydał mu stosowną dokumentację medyczną. Paweł złożył wniosek do Wojskowego Centrum Rekrutacji o zmianę kategorii, dołączył opinie lekarskie i został ponownie wezwany na komisję. Po badaniach komisja orzekła u niego kategorię E – całkowitą niezdolność do służby w czasie pokoju i wojny.
Tomasz, 34 lata – trudna walka o kategorię E
Tomasz od lat zmaga się z przewlekłą depresją i zaburzeniami adaptacyjnymi. Mimo że wcześniej miał kategorię A, jego stan zdrowia znacznie się pogorszył. Złożył wniosek o zmianę kategorii, ale pierwsza komisja uznała, że jego przypadłość nie kwalifikuje go do kategorii E i przyznała mu kategorię D. Tomasz odwołał się od tej decyzji i z pomocą prawnika zebrał szerszą dokumentację medyczną – w tym opinie dwóch psychiatrów i psychologa klinicznego. Po odwołaniu komisja wyższej instancji zmieniła jego kategorię na E.
Marta, 29 lat – nieprzydzielona do mobilizacji dzięki kategorii E
Marta, choć nie była wcześniej na kwalifikacji wojskowej z uwagi na studia za granicą, w związku z aktualną sytuacją geopolityczną obawiała się wezwania do służby. Kilka miesięcy wcześniej zdiagnozowano u niej ciężkie zaburzenia depresyjno-lękowe. Udała się do psychiatry, uzyskała zaświadczenie o trwałej niezdolności do służby wojskowej i złożyła wniosek o kwalifikację wojskową. Komisja przyznała jej kategorię E – dzięki temu nie otrzymała przydziału mobilizacyjnego i została trwale wyłączona z obowiązku służby, także na wypadek wojny.
Podsumowanie
W przypadku poważnych zaburzeń psychicznych, takich jak depresja, lęki czy zaburzenia osobowości, możliwe jest uzyskanie zwolnienia z obowiązku służby wojskowej – także na wypadek wojny – poprzez zmianę kategorii na E. Kluczowe jest jednak zebranie odpowiedniej dokumentacji medycznej i złożenie formalnego wniosku o ponowną kwalifikację przed komisją wojskową.
Oferta porad prawnych
Oferujemy profesjonalne porady prawne online oraz sporządzanie pism w sprawach związanych z kategorią wojskową, stanem zdrowia i obowiązkiem służby wojskowej. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny - Dz.U. 2022 poz. 655
2. Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 25 marca 2024 r. w sprawie orzekania o zdolności do służby wojskowej i trybu postępowania wojskowych komisji lekarskich w tych sprawach, Dz.U. 2024 poz. 466
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
.jpg "15 lat służby zawodowej i 12 lat przerwy, co z emeryturą, odprawą i świadczeniami wojskowymi?")
prawnicy z dużym doświadczeniem
Zapytaj prawnika
NAJNOWSZE
Zadaj pytanie »
» Podejmowanie dodatkowej pracy przez żołnierza zawodowego
» Emerytura wojskowa i cywilna, dlaczego nie można pobierać obu świadczeń jednocześnie
» Służba wojskowa a prawo do służby zastępczej – najważniejsze pytania i odpowiedzi
» Uprawnienia rodzica-żołnierza dziecka z niepełnosprawnością
» Emerytura wojskowa po służbie w Policji i TSW – kiedy przysługuje?
